اصطلاحات حسابداری

مؤسسه:

واحدی است که با نام و هدف معین در مالکیت بخش عمومی یا خصوصی، یا ترکیبی از این دو قرار دارد و به فعالیتهای انتفاعی یا غیرانتفاعی می پردازد و طرف معامله واقع خواهد شد.

منظور از گزارشها و صورتهای مالی چیست؟

حسابداران با استفاده از دانش و علم و تجربه خود، فعالیتها و رویدادهای مالی مؤسسات را شناسایی و اندازه گیری می کنند و در نهایت آنها را گزارش می نمایند که به این گزارشات، گزارشهای مالی یا صورتهای مالی گویند.

استفاده کنندگان درون سازمانی: تصمیم گیرنده و کنترل کننده مؤسسه یا واحد اقتصادی هستند و برون سازمانی هر فرد یا مراجع ذینفع که حق دریافت اطلاعات مالی یک مؤسسه را دارد و بر مبنای آن اطلاعات با مؤسسه داد و ستد کرده و درباره آن مؤسسه قضاوت و تصمیم گیری می کند. ( مثل کارکنان که جزء برون سازمانی اند )

دارائی ها:

کلیه اموال، مطالبات و سایر منابع متعلق به مؤسسه که در نتیجه معاملات، رویدادهای مالی یا سایر رویدادها ایجاد شده و قابل شناسایی به پول می باشند و دارای منافع آتی می باشند را دارایی گویند: وجوه نقد، مطالبات (بدهکاران)، موجودیهای جنسی و کالا، دارایی ثابت و تجهیزات

بدهیها:

تعهداتی هستند که یک مؤسسه در مقابل اشخاص و مؤسسات دیگر دارد و از معاملات و رویدادهای گذشته ناشی شده اند و باید با پرداخت پول یا تحویل کالا یا انجام خدمات یا انتقال سایر اقلام دارائیها، تسویه شوند: بستانکاران، اسناد پرداختنی و وامها.

سرمایه:

حق مالی صاحب یا صاحبان سرمایه یک مؤسسه نسبت به دارائیهای آن مؤسسه می باشد که با کسر کردن بدهیهای یک مؤسسه از کل دارائیهای آن مؤسسه سرمایه بدست می آید.     بدهی – دارایی = سرمایه

درآمد:

بهای فروش کالای فروش رفته یا خدمات انجام شده برای مشتریان و یا نتایج سایر فعالیتهای عادی یک مؤسسه است که در یک دوره مالی منجر به تحصیل وجه نقد یا افزایش سایر دارایی ها و یا کاهش بدهیها می شود. ( در نهایت موجب افزایش سرمایه می شود )

هزینه :

شرکتها و مؤسسات برای اداره امور و انجام فعالیتهای مربوط به کسب درآمد خود مخارجی نظیر خرید مواد و کالا، پرداخت دستمزد، اجاره، آب و برق و … را انجام خواهند داد که باعث خروج وجه نقد یا کاهش سایر دارائی ها و یا افزایش بدهی های مؤسسه می شود که به این مخارج که منافع آتی ندارند، هزینه گویند. ( هزینه ها در نهایت سرمایه را کاهش خواهد داد. )

سود یا زیان چیست؟

هر گاه از جمع درآمدها، هزینه ها کسر شود، سود یا زیان محاسبه خواهد شد. سود(زیان)=هزینه– درآمد

اسناد مثبته:

کلیه فاکتورها، رسید پرداخت وجوه، قبوض آب و برق و هر گونه مدرکی که دلیل به انجام یک رویداد مالی باشد، می تواند بعنوان مدرک اولیه شناسایی شود.

سند حسابداری:

برای ثبت رویدادهای مالی معمولاً به روی مدرک مثبته اولیه برگه ای الصاق می شود و ثبت رویدادی که باید بابت آن مدارک اولیه صورت پذیرد، به روی آن برگه صورت می پذیرد و به امضاء و تأیید مقام مجاز همچون مدیر عامل، مدیر مالی و رئیس حسابداری می رسد که به این برگه، سند حسابداری گویند.

حسابها چه هستند؟

در حسابداری برای آنکه رویدادهای مالی و اثرات آنها را بر اجزاء و عناصر حسابداری نشان دهند از حسابها استفاده می کنند که بشکل T نشان می دهند.

مفهوم بدهکار و بستانکار حساب:

بشکل قراردادی طرف راست حساب را بدهکار و طرف چپ آنرا بستانکار می گویند.

بنابراین هر حساب می تواند طرف بدهکار و طرف بستانکار داشته باشد.   

مانده حساب:

یعنی پس از اینکه رویداد مالی که بر یک حساب اثر می گذارد، ثبت گردیدند چه این رویدادها در طرف راست ( بدهکار حساب) و چه در طرف چپ حساب ( بستانکار حساب) ثبت شده باشند، جمع طرفِ بد و بس با یکدیگر مقایسه شده و از یکدیگر کسر شوند مانده ای که بدست می آید مانده آن حساب را مشخص می کند.

ماهیت حساب :

هر حساب یک ماهیت دارد یعنی مانده هر حساب یا بدهکار است یا بستانکار که با توجه به مانده نهایی که آن حساب باید داشته باشد، می گویند ماهیت حساب بدهکار است یا بستانکار. دارایی ها و هزینه ماهیت بد دارند. حسابهای بدهی و سرمایه و درآمد بستانکار.

دفاتر قانونی:

1. دفتر روزنامه 2. دفتر کل  3. دفتر کپیه  4. دفتر دارایی

دفتر روزنامه :

دفتری است که معاملات و عملیات مالی یک مؤسسه بطور روزانه و به ترتیب تاریخ وقوع در آن ثبت می شود. یک دفتر روزنامه بطور معمول دارای موارد روبروست: 1. ستون تاریخ 2. ستون شرح 3. ستون عطف 4. ستون بد 5. ستون بس

( در ستون تاریخ ، تاریخ رویداد مالی ثبت می شود در ستون شرح نام حسابی که بد شده و در زیر آن در سمت چپ ستون شرح نام حسابی را که بس گردیده خواهند نوشت و در زیر این دو حساب شرح مختصری از رویداد مالی نوشته خواهد شد.در ستون عطف شماره صفحه دفتر کل مربوط به حساب مورد نظر نوشته می شودو در ستون بد مبلغ بد و در ستون بس مبلغ بس .

دفتر کل:

دفتری است که حسابهای یک مؤسسه به تفکیک در آن نگهداری می شود. که همانند حساب T است که این دفتر اطلاعات لازم برای تهیه صورتهای مالی را فراهم می کند. روش ثبت در آن: دفتری است که هر صفحه آن را به یک حساب اختصاص می دهند و رویدادهای مالی مرتبط با آن حساب را در آن ثبت می نمایند. در ستون تاریخ، زمان انجام رویداد مالی ثبت می شود و در ستون شرح نیز شرح مختصری از رویداد مالی نوشته می شود. در ستون عطف شماره، صفحه ای از دفتر روزنامه که رویداد مالی در آن ثبت شده نوشته می شود. در بد، رقم رویداد مالی که با آن رویداد مالی حساب مورد نظر بد شده و در بس هم اگر داشتیم، همینطور. در ستون مانده نیز مانده حساب پس از مقایسه جمع ستون بد و جمع ستون بس نوشته خواهد شد . در ستون تشخیص ماهیت مانده حساب نوشته می شود یعنی معین می گردد مانده حساب بد است یا بس. که از T بجای این موارد استفاده می شود.

دفتر معین:

یک دفتر کمکی می باشد که جزء دفاتر قانونی نیست و برای نگهداری و ثبت حسابهای دفتر کل استفاده می شود.

تراز آزمایشی:

فهرستی از نام و مانده حسابهای دفتر کل می باشد که به طور معمول در پایان هر ماه به منظور آزمون توازن مانده حسابهای دفتر کل تهیه می شود و بعنوان مبنایی برای تهیه صورتهای مالی مورد استفاده قرار می گیرد. دو ستونی: مانده حسابهای دفتر کل ، 4 ستونی: علاوه بر مانده ها جمع گردش حساب مربوطه یعنی جمع اقلام بدهکار و جمع اقلام بستانکار حساب.( جمع گردش بد و جمع گردش بس در تراز آزمایشی 4 ستونی با جمع بد و بس دفتر روزنامه برابر باشد= کنترل صحت محاسبات . ( از مانده دفتر معین نیز می توان بشکل فوق تراز آزمایشی تهیه کرد. ) ( اگر مانده های حساب دفتر کل را با توجه به مانده شان تهیه کنید در پایان باید جمع طرف بدهکار با جمع طرف بستانکار برابر باشد )

انواع گزارشها و صورتهای مالی: 1. ترازنامه ( بیلان ) 2. صورتحساب سود و زیان 3. صورتحساب سرمایه

ترازنامه:

صورت وضعیت مالی یک مؤسسه درتاریخ معین ومشخص است که درآن دارائیها، بدهیها وسرمایه یک مؤسسه منعکس می شود.

صورت سود و زیان:

صورت سود و زیان یک صورت مالی است که در آن درآمدها و هزینه های یک مؤسسه طی یک دوره زمانی معین، خلاصه و با یکدیگر مقابله می شوند و رقم سود یا زیان خالص دوره را نشان می دهد.

صورتحساب سرمایه:

تغییرات در سرمایه اول دوره را نشان می دهد که در نهایت به سرمایه پایان دوره ختم می شود.

حساب برداشت:

پول یا سایر اموالی را که صاحب یا صاحبان مؤسسه از دارائیهای مؤسسه متعلق به خود برمی دارند برداشت گویند که این رویداد را در حساب برداشت ثبت می کنند. ( ماهیت بد دارد و با ثبت بد افزایش و با ثبت بس کاهش می یابد. )

بستن حساب:

هر حساب با توجه به ماهیت خود یک مانده دارد. بستن حساب یعنی مانده حساب را صفر کردن و یا مانده حساب را به دوره مالی بعد انتقال دادن.

حسابهای دایمی:

حسابهای دایمی حسابهایی هستند که در پایان دوره مالی مانده آنها صفر نمی شود بلکه به دوره مالی بعد انتقال می یابد. حسابهای ترازنامه ای یعنی آن حسابهایی که در ترازنامه نشان داده می شوند.

حسابهای موقت:

حسابهایی می باشند که در جریان بستن آنها مانده شان صفر می شود و به سال بعد انتقال پیدا نخواهد کرد.( مانند درآمد، هزینه که مانده آنها به حساب خلاصه سود و زیان منتقل می شود و این حساب به حساب سرمایه می رود)

حسابهای مختلط:

حسابهایی هستند که بخشی از مانده آنها در پایان دوره مالی به صورت سود و زیان و بخشی دیگر از مانده آنها به ترازنامه انتقال خواهد یافت. مثل پیش پرداختها ( بیمه، اجاره..)، پیش دریافتها و حساب ملزومات

پیش پرداختها:

زمانی که پولی را مؤسسه، قبل از دریافت کالا و خدمات به فروشنده پرداخت کند پیش پرداخت گویند.

پیش دریافتها:

دریافت وجه و پول قبل از اینکه کالا و یا خدماتی به کسی ارائه شود، یعنی پول کالا یا خدماتی که باید در آینده به خریدار تحویل دهیم ابتدا دریافت کنیم- بر عکس پیش پرداخت – و در ترازنامه بعنوان یکی از بدهیهاست.            

ملزومات:

اجناس مصرفی هستند که برای استفاده در عملیات یک مؤسسه خریداری می شوند بدون آنکه قصد فروش آنها وجود داشته باشد. ملزومات در نهایت مصرف و به هزینه تبدیل خواهند شد. ( در زمان خرید دارایی سپس با ثبتهای اصلاحی به هزینه تبدیل می شود. )1. ملزومات اداری( لوازم التحریر، کاغذ …) 2. فنی ( کاغذ سمباده، روغن…) 3. بهداشتی( صابون ، جارو، مواد ضد عفونی کننده..)

کاربرگ:

فرم یا ورقه ستون بندی شده ای است که در پایان دوره مالی تهیه و در آن اطلاعات لازم برای اصلاح حسابها، تهیه صورتهای مالی و بستن حسابها گردآوری می شود.- رسمی نیست- شامل بخشهای: 1. تراز آزمایشی2.اصلاحات3.تراز آزمایشی اصلاح شده4. بخش سود و زیان 5. بخش ترازنامه

تراز آزمایشی اصلاح شده:

عبارت است از فهرست مانده حسابهای دفتر کل پس از انجام ثبتهای اصلاحی.

1. داراییهای جاری:

دارائیهایی می باشند که به طور معمول انتظار می رود در یک چرخه عادی عملیات یا ظرف یک سال هر کدام که طولانی تر هستند به وجه نقد تبدیل شوند یا به فروش و مصرف رسند.

حسابها و اسناد دریافتنی :

با انجام و ارائه خدمات یا فروش دارایی به طور نسیه که توسط واحدهای اقتصادی در جریان فعالیتهای عادی صورت می گیرند ایجاد می شوند و در واقع واحد اقتصادی با ایجاد آنها طلبکار از دیگران می باشد.

2. داراییهای غیرجاری یا بلند مدت:

شامل کلیه دارائیهایی می باشند که نمی توان آنها را جزء دارائیهای جاری طبقه بندی کرد.( مانند سرمایه گذاریهای بلندمدت، اموال و ماشین آلات و تجهیزات ( داراییهای ثابت)، داراییهای نامشهود و سایر داراییها

دارائیهای ثابت:

اول دارای موجودیت عینی اند دوم در فعالیت و عملیات عادی واحد اقتصادی بکار می روند و انتظار میرود طی مدت زمانی مناسب در آینده مورد استفاده قرار گیرند و سوم به قصد سرمایه گذاری و یا فروش مجدد تحصیل نشده اند. چهارم عمر نسبتا طولانی دارند و پنجم دارای منافع آتی قابل اندازه گیری می باشند.مانند: زمین، ساختمان، انواع تأسیسات، اثاثه، وسائط نقلیه و ابزارآلات

نوع دیگر طبقه بندی داراییها:

1.دارائیهای مشهود:

که موجودیت عینی دارند و با چشم دیده می شوند مثل دارایی ثابت : زمین ، اثاثه..

2. دارایی نامشهود:

دارایی هایی که موجودیت عینی ندارند و با چشم رویت نمی شوند ولی با توجه به شرایط شان در قالب تعریف داراییها قرار می گیرند و منافع آتی دارند مانند: سرقفلی، حق الامتیاز، حق التألیف و سایر موارد.

طبقه بندی دیگر:

1. استهلاک پذیر:

که با گذشت زمان و استفاده فرسوده و مستهلک می شوند: ساختمان، وسائط نقلیه، اثاثه…

2. دارایی استهلاک ناپذیر:

زمین

بدهیها:

1. جاری2.غیرجاری یا بلندمدت

بدهیهای جاری:

تعهدات کوتاه مدتی هستند که انتظار می رود تسویه یا واریز آنها با استفاده از دارائیهای جاری صورت پذیرند و در دوره جاری یا آتی تسویه و بازپرداخت شوند. مانند: حسابهای پرداختنی و اسناد پرداختنی کوتاه مدت، پیش دریافت از مشتریان، حقوق پرداختنی، وامهای پرداختنی ،حصه جاری بدهیهای بلندمدت( آن بخش از بدهیهای بلند مدت که طی دوره مالی آتی پرداخت می شوند)

بدهیهای غیرجاری یا بلندمدت:

تعهداتی می باشند که طی دوره مالی جاری یا آتی پرداخت نخواهند شد و در واقع موجب صرف داراییهای جاری نمی شوند. و در بلندمدت بازپرداخت می گردند. مثل وامهای بلندمدت، اسناد پرداختنی بلند مدت و پیش دریافتهای بتراز آزمایشی اختتامی: بعد از اینکه حسابهای موقت بسته شدند، برای آنکه از تساوی جمع مانده های بدهکار و بستانکار حسابهای دائمی یعنی دارائیها و بدهیها و سرمایه اطمینان حاصل شود ترازی تهیه می شود که به آن تراز آزمایشی اختتامی گویند. ( فهرست مانده حسابهای دایمی بعد از بستن حسابهای موقت را تراز آزمایشی اختتامی گویند